Akademia Dorosłości – o programie

Program został zrealizowany w 2005 roku, dzięki dotacji przyznanej – w wyniku konkursu ofert – przez Rządowy Program „Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”.

Program jest adresowany do młodzieży w wieku 14–19 lat (klasy I–III gimnazjów oraz klasy I–III szkół ponadgimnazjalnych) zagrożonej wykluczeniem społecznym. Przyjmujemy, że młodzież zagrożona wykluczeniem społecznym charakteryzuje się (w okresie ostatnich 12 miesięcy) co najmniej jednym spośród następujących wskaźników zagrożenia patologią społeczną:

• doświadczenia z narkotykami
• nadużywanie alkoholu
• zachowania antysocjalne, przestępcze
• konflikt z prawem/nadzór kuratorski
• dyskryminacja/odrzucenie przez rówieśników/outsiderstwo w grupie rówieśniczej
• załamanie emocjonalne/depresja
• myśli samobójcze
• zachowania autodestrukcyjne, samobójcze
• podleganie przemocy w rodzinie
• patogenne doświadczenia seksualne
• ucieczki z domu
• przynależność do patologicznej grupy rówieśniczej (przyjmujących narkotyki, antysocjalnej, pijących intensywnie alkohol)
• zamieszkiwanie w środowisku patogennym.

Głównym celem programu Akademia Dorosłości jest dostarczenie młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym takich umiejętności, które pomogą jej w adaptacyjnym i rozwojowym poradzeniu sobie z kryzysem wieku dojrzewania i uchronią ją przed wejściem w proces marginalizacji i wykluczenia społecznego. Rosnącą powszechność ryzyka wykluczenia społecznego wśród młodzieży potwierdzają prowadzone w ostatnich latach badania epidemiologiczne (m.in. ESPAD, Pracowni Pro-M Instytutu Psychiatrii i Neurologii, OBOP, ABI PASAD) wskazujące na utrzymujące się rozpowszechnienie używania leków i środków wziewnych, wzrost popularności marihuany, narkotyków syntetycznych i heroiny „brown sugar” oraz rosnącą wśród młodzieży akceptację dla używania narkotyków. Jednocześnie badania ujawniają utrzymujące się na bardzo wysokim poziomie nieprzystosowanie młodzieży do pełnienia roli ucznia. Szkoła spostrzegana jest przez około 40% uczniów szkół ponadgimnazjalnych jako instytucja wroga, nauczyciele jako „funkcjonariusze” nie rozumiejący uczniów, nie mający dla nich czasu i niesprawiedliwi wobec nich. Duże frakcje młodzieży nie znajdują także oparcia ani w grupie rówieśniczej, ani w rodzinie.

W konfrontacji z:

• zmniejszającą się funkcją wychowawczą i wspierającą rodziców,
• wrogim środowiskiem szkolnym,
• rosnącym normatywnym przyzwoleniem w kulturze młodzieżowej na branie narkotyków (któremu od dawna towarzyszy pełna akceptacja picia alkoholu i palenia papierosów),
• przemocą i erozją norm moralnych,

szczególnie narażona na ryzyko wejścia w proces marginalizacji społecznej jest młodzież podlegająca w rodzinie lub innej pierwotnej grupie społecznej tzw. deficytowi socjalizacyjnemu – polegającemu na istotnych nieprawidłowościach w procesie wychowania.

Program Akademia Dorosłości obejmuje 36 godzin zajęć ustrukturalizowanych w 12 modułów (każdy moduł to 3-godzinny warsztat tematyczny). Dodatkowym elementem programu są – umieszczone na stronach WWW – 3 filmy, które można wykorzystać jako moduły edukacyjne rozszerzające warsztaty tematyczne dotyczące konfliktów (2 filmy) oraz asertywności (1 film).

Program opiera się na aktywizującej uczestników metodyce warsztatowo-treningowej. Proponuje też wykłady i sesje seminaryjne oraz wspomniane wyżej filmy edukacyjne.

Program umożliwia:

• zwiększenie wglądu uczestników we własne funkcjonowanie psychoemocjonalne i interpersonalne,
• wzrost kompetencji społecznych uczestników:
  • kształcenie umiejętności interpersonalnych umożliwiających nawiązywanie satysfakcjonujących relacji interpersonalnych i pozostawanie w nich,
  • kształcenie asertywności i umiejętności wywierania wpływu społecznego,
  • uczenie się negocjacji oraz rozwiązywania konfliktów, także umiejętności decentracji poznawczej – przyjmowania perspektywy drugiej strony (w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi – rodzicami i nauczycielami),
• wzrost umiejętności funkcjonowania zadaniowego:
  • planowanie przyszłości,
  • ustalanie i osiąganie celów,
  • planowanie i efektywne zarządzanie czasem,
• klaryfikację wartości:
  • dyskusję nad wartościami i ich miejscem w systemie wartości uczestników programu - rozwój i samorealizacja, szacunek do siebie, szacunek do innych, uwzględnianie potrzeb innych, otwartość i szczerość w relacjach społecznych, bycie sobą, emocjonalność, samowyrażanie się,
  • postępowanie w sytuacji konfliktu między wyznawanymi wartościami.

Nabycie przez uczestników powyższych umiejętności zmniejsza wśród nich zagrożenie wykluczeniem społecznym. Przewidujemy, że wzrost przystosowania psychospołecznego uczestników programu (równoznaczny ze zmniejszeniem się zagrożenia wykluczeniem społecznym) będzie trwały, ponieważ nabyte umiejętności zainicjują proces działający na zasadzie pozytywnego sprzężenia zwrotnego w co najmniej 3 następujących obszarach:

• wzrost kompetencji społecznych → wejście w satysfakcjonujące relacje interpersonalne → wzrost poczucia własnej wartości → wzrost pewności siebie w kontaktach społecznych → wzrost umiejętności uczenia się w relacjach społecznych → lepsze relacje społeczne,
• wzrost umiejętności funkcjonowania zadaniowego → efektywniejsze działanie zadaniowe → sukcesy w osiąganiu zamierzonych celów → skuteczniejsze funkcjonowanie w roli ucznia,
• klaryfikacja wartości oraz wzrost wglądu we własne funkcjonowanie psychoemocjonalne i społeczne będą facylitować wzrost efektywności funkcjonowania społecznego i zadaniowego uczestników programu.

Prezentowany na stronach WWW program został przetestowany w 8 ośrodkach filialnych Fundacji Praesterno. W każdym ośrodku przeprowadzono (w okresie październik–grudzień 2005) 4 grupy realizujące Program – w sumie 32 grupy (w każdej dwanaście 3-godzinnych sesji warsztatowych). W Programie wzięło udział około 500 osób – młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym.

Prezentowana internetowa wersja programu została opracowana w taki sposób, żeby mogli wykorzystywać go w pracy z młodzieżą – poza psychologami – także wychowawcy klas szkolnych w ramach lekcji wychowawczych.